میهای چیکسنت میهایی و راز لذت بردن از کاری که انجام می‌دهیم

امروز در حین خوندن کتاب «سکوت» از سوزان کین بودم که به اسم فردی رسیدم که با وجود اسم عجیب و غریبش برایم غریبه نبود و ار قبل با کارهاش کمی آشنا بودم. میهای چیکسنت میهایی که گاهی اون رو میهالی چیکسنت میهالی هم میگن. آشنایی قبلی با این دانشمند روانشناس برمیگرده به کتابی علمی با موضوع انگیزه از دنیل پینک . پینک توی کتابش از حالتی میگه به نام سیلان یا جریان یا Flow. این مبحث و مفهوم بخش مهمی از کتابش رو در بر می‌گیره. و توضیح میده که دانشمندی به نام چیکسنت میهایی چه کارهای ارزشمندی در این زمینه انجام داده.

فلو یا سیلان یا جریان حالتی در مغزه که ما در حال انجام کاری که دوست داریم، تجربه می‌کنیم. حالتی که گذر زمان رو حس نمیکنیم. به درون کار فرو میریم و از جهان غافل می‌شیم. حالتی که خیلی از ماها تو موقعیت های مختلف حتما تجربه کردیم. حالتی که واقعا لذتبخشه.

اسم این روانشناس مجاری-آمریکایی بخاطر خاص بودنش تو ذهنم باقی موند تا این که امروز تو کتاب «سکوت» در مورد تفاوت بین درونگراها و برونگراها دوباره به مفهوم جریان اشاره شد. سوزان کین توی این کتاب بخشی از صحبتهای چیکسنت میهایی رو آورده که توضیح داده چگونه وارد حالت جریان یا فلو می‌شیم. اینهارو گفتم تا مقدمه ای باشه برای این حرفهای ارزشمند:

جریان اغلب در شرایطی ظاهر می‌شود که افراد، مستقل از محیط‌های اجتماعی شده اند، به حدی که دیگر منحصرا از نظر پاداش و تنبیه پاسخ نمی‌دهند. برای رسیدن به چنین خودمختاری و استقلال درونی، فرد باید یادبگیرد که خودش برای خودش پاداش تهیه کند.

تمام تلاش ما در کارهامون باید به سمتی بره که دیگه توجه دیگران، پاداش‌ها یا تنبیه های بیرونی، کمترین تاثیر رو بر کیفیت کاری که داریم انجام میدیم داشته باشه. و برای این‌کار باید به این علم برسیم که خودمون برای خودمون جایزه و پاداش تعیین کنیم. شاید این در ظاهر فرایند ساده ای باشه اما تلاش زیادی برای این استقلال رو از ما می‌طلبه.

هر روز تمرین

جایی می‌خوندم که تولستوی قبل از این که رمان‌های بزرگش یعنی آناکارنینا و جنگ و صلح رو بنویسه، سال‌های سال مشغول نوشتن یادداشت‌های روزانه بوده و همون روزانه نویسی بوده که باعث شده قدرت لازم رو برای نگارش اون رمان‌های بزرگ بدست بیاره. ما وقتی شروع می‌کنیم وقایع روزانه زندگیمون رو با جرئیات می‌نویسیم، یاد می‌گیریم که چطوری تجربه‌ها رو افکار رو به کلمات تبدیل کنیم. بعدا وقتی قصد نوشتن یک داستان رو داریم، خب خیلی راحت‌تر میتونیم تخیلاتمون رو بیاریم روی کاغذ و باعث بشیم که اون ایده‌ها، اون افکار تو ذهن مخاطب هم به شکل عینی، تصویری و جذابی ساخته بشه. بنابراین نوشتن یادداشت‌های روزانه مهمترین گامیه که یک نویسنده برای تقویت مهارت نویسندگی خودش می‌تونه برداره.

اینها حرف‌های شاهین کلانتری عزیز در یک فایل ویدئویی یک دقیقه ای در اینستاگرام است. حدود 20 بار گوش دادم و قراره این عدد رو به 100برسونم. شاید هم دویست. و شاید هم هزار. شاهین کسیه که دوست خودم میدونم اما الان ترجیح می‌دم او رو یک معلم یا استاد بدونم که با دستان سخاوتمندش کسانی رو که به نوشتن علاقه دارند با نوشته هاش و حرف‌هاش راهنمایی میکنه و آدم‌ها رو به نوشتن تشویق می‌کنه. کسی که در تک‌تک حرفهاش بوی نکته‌ای برای یادگیری هست. نکته‌هایی که خودش قطعا با زحمت و هزینه بهش رسیده.

اما گفتم قراره صدبار این حرفها رو گوش بدم. رمز و راز یادگیری چیزی جز همین‌ها نیست. از نگاه یک فالوور گذری این حرف‌ها میتونه برای یک دقیقه فرد رو بفکر ببره و بعد سراغ فیلم یا عکس بعدی بره. ممکنه به این مرحله هم نرسه و دنبال چیز دیگه ای باشه. اما برای کسی که در ذهنش سوال وجود داره و خودش رو متعهد کرده این نکته ها حکم یک گنج رو داره. آدمی که گنجی پیدا کرده تا خم نشه و اون رو داخل کولش نذاره سراغ گنج بعدی نمی‌ره.

بزرگی بود که توصیه می‌کرد «لطفا ببینید». اما ما چشمانمون قادر به دیدن نیست. تا زمانی که بدونیم به دنبال چه چیزی هستیم. نکته جالبیه اما قشنگی یادگرفتن هم همینه. وقتی بدونیم از تماشای یک جوی آب به چی میخوام برسم، می‌بینیم. وقتی از لمس یک درخت بدونیم به چی می‌خوایم برسیم، میبینیم. وقتی از یک رفتار متفاوت با مردم بدونیم میخوایم به چی برسیم، می‌بینیم. حتی برای چیزهای ساده. قانون یادگیری همینه. پرسیدن سوالات جزئی و واقعی نه کلی و مبهم.

محمدرضا شعبانعلی در روزنوشته‌هاش تعریف می‌کنه که فردی از اون خواست تا اون رو راهنمایی کنه تا بتونه موفق بشه. و او هم گفت من صبح‌ها زود بیدار می‌شم تا بتونم وقتی همه خوابند و مزاحمتشون تموم نشده یک سری کارهام رو انجام بدم. فرد که راضی نشده بوده خب اینها درسته اما یه راه بگو که بکارم بیاد. محمدرضا هم می‌گه خب من از خواب که بیدار می‌شم چند تا سایت خبری رو هر روز چک می‌کنم و می‌خونم. و فرد از جوابی که گرفته راضی می‌شه. این بنده خدا هم دنبال چیزی بوده که خودش می‌خواسته. یه راه ساده که بتونه بفهمه و انجام بده.

وقتی ذهن پرسشگر خودمون رو فعال کردیم دیگه جواب سوالهامون رو در نامربوط ترین چیزها هم میتونیم پیدا کنیم. معلم‌هامون هم میتونه از یه چیز مادی بی‌جان تا هر موجود زنده‌ای باشه.

پی نوشت: میخوام انقدر این فیلم رو گوش بدیم که وارد یه حالت خلصه بشم :))) شاهین کلانتری آهنگ صدای دلنشینی داره! پیج اینستاش رو از اینجا میتونین ببینید.

میم یا meme چیست؟

میم‌ها فراگیر هستند و دنیا با وجود اونها جای قشنگتریه. میم‌ها تصاویری حاوی پیامهایی هستند که به سرعت و بدون فکر زیاد قابل فهمند. یک تصویر ساده و معمولا بی کیفیت و یک جمله یا یک کلمه بر روی آن و یک پیام مشخص. این چیزی است که یک میم باید داشته باشد.

ساختن میم‌ها به قدری سادست که هر کاربری با داشتن یک ایده و با کمک یک نرم افزار که برای گوشی هم وجود داره میتونه یکی بسازه. تفاوتش  با عکس نوشته در اینه که در میم پیام در ارتباط تصویر و عبارت روی اون منتقل میشود. اما داستان عکس نوشته متفاوته. عکس نوشته معمولا دارای عبارات فاضلانه ی طولانی است. از ما انتظار داره روی اون فکر کنیم. اما میم به سرعت یک جرقه پیامش را به ما میده و اغلب جنبه طنز داره.

شاید به همین خاطر باشه که اونو چیزی مثل ویروس میدونند که به سرعت پخش می‌شه. ایده‌های پشت اون سادست میبینیم، میخندیم و بعد اون رو برای دوستی یا آشنایی ارسال می‌کنیم. انصافا هم چیزهای جالبی هستند.

پاتریک فورسایت در جایی میگه که هزینه یک متن برای خوندن باید کم باشه. در جاهای دیگه از این هزینه بعنوان اصطکاک نام میبرند. این هزینه یا اصطکاک میزان انرژی ای هست که باید برای فهمیدن یک مطلب صرف بشه. وقتی بالا باشه مخاطب به زحمت میوفته و اگه اصطحکاکی ایجاد نشه یعنی کلا پیامی نبوده که بخواد منتقل بشه و صرفا حرف خالی بوده. در میم ها این اصطحکاک به قدری ظریف و هوشمندانست که با دیدنش و حلش در ما یک حس پاداش ایجاد میکنه. شاید یکی از دلایل دیگه همه گیر شدن این پدیده هم همین جایزه های دوپامینی کوچک باشه.

اینها رو گفتم تا بگم یکی از سرگرمی‌های دوست داشتنی تماشای میم ها و کمیک هاست. مخصوصا کمیک های loading Arist.  اگر وقت داشتید یه سر به سایتش بزنید.

یادگیری کار تمیز و اتوکشیده‌ای نیست.

یادگیری کار تمیز و اتوکشیده ای نیست. دیروز بود که یکهو این جمله به ذهنم الهام شد. دیروز خواستم در موردش بنویسم که صحبت به مسیر دیگه‌ای رفت و اون رو گذاشتم برای امروز. قبل از توضیح منظورم از این جمله و تطبیق آن با آنچه در ذهن دارید ابتدا با تعریفی از یادگیری شروع کنم. میگویند یادگیری چیزی است که در رفتار ما، احساس ما، و تفکرات ما تغییرات ماندگار ایجاد میکند. آن را اصلاح می‌کند یا آنچه را از قبل وجود دارد مستحکمتر می‌کند. این تعریفی است که شاخص و معیاری خوب برای این است که بدانیم چیزی را یاد گرفته ایم یا نه.

اگر یک کتاب را خواندیم و یک هفته بعد چیزی در حد چند جمله و اسم نویسنده و عنوان کتاب در ذهنمان باقی مانده بود ... نمی‌شود آن را یادگیری نامید. یادگیری زمانی است که وقتی مطلبی را خواندم بیایم یک عنکبوت یا خزنده ذهنی (چیزی شبیه کراولرهایی که نمایه سازی صفحات وب را برای گوگل انجام می‌دهند) را در ذهنمان فعال کنیم. این کراولر در حالی که زندگی روزمره مان را می‌کنیم به دنبال یک چیز ارزشمند باید بگردد. چیزی به نام «مصداق». بگذارید کتاب اثر مرکب از دارن هاردی را مثال بزنم.

در کتاب اثر مرکب در مورد آثار تدریجی تغییر یک چیز در گذر زمان صحبت شد. مثلا اگر من روزی ده دقیقه قدم بزنم بعد از یک سال با منی که روزی ده دقیقه قدم نزده ام تفاوت قابل مشاهده‌ای خواهد داشت. مثال های خود کتاب را وقتی میخوانیم این مفهوم را میفهمیم سپس باید در زندگی خودمان به دنبال مصداق باشیم. یادم می‌آید که رضا دوسال پیش 100 کیلو وزن داشت و حالا به 75 رسیده. رضا یک سال است مصرف نوشابه خود را محدود کرده و روی خوراکش حساس تر شده. این اثر مرکب است. مریم تا مدتی پیش نمیتوانست یک متن انگلیسی بخواند و حالا شکسته پاره آن را می‌خواند و میفهمد. مریم روزی نیم ساعت زبان می‌خوانده.

تا اینجا این مفهوم برایمان بیشتر جا افتاده. کمی جلو تر میرویم و با مفهوم «روند» و «رویداد» آشنا می‌شویم. میفهمیم روند چقدر ارتباط نزدیکی از لحاظ مفهوم با اثر مرکب دارد. (بین دو مفهوم ارتباط بر قرار کردن) کمی جلو تر میرویم و این مفهوم برایمان جا افتاده تر می‌شود. در همه حال این کراولر ذهنی که همان ناخودآگاه ماست این حالت را در فعال نگه میدارد و به دنبال آن می‌گردد. ممکن است در اتوبوس، در راه خانه، در حمام یا هرجای دیگری به سراغمان بیاید و این یک اتفاق خیلی خیلی خوب است.

با جا افتادن این مفهوم ما کمی به بلوغ میرسیم و میفهمیم که بیشتر چیزهایی که در ذهن داریم و آرزوی رسیدن به آن را داریم (شاد بودن، پولدار بودن، خوش فرم بودم، عزت نفس داشتن، پر شور و هیجان بودن، یک کار خوب داشتن، دوستان فراوان) یک اتفاق نیستند که با بشکنی از آسمان نازل شود و رخ دهد. یاد میگیریم که بیشتر این چیزها به صورت روند است و تدریجی است. ما واقع بین تر می‌شویم. و تصمیماتی میگیریم، صبور تر می‌شویم و عاقلانه تر برخورد میکنیم. با نداشتن هایمان میسازیم و برایش داشتنش برنامه میریزیم.

آنچه در این مثال اتفاق افتاد حاصل خواندن یک کتاب و یادگرفتن یک مفهوم بود. مفهومی که به عمد و با صرف هزینه و انرژی سعی کردیم در ذهن ما باقی بماند. حال تصور کنید بین کسی که اینگونه کتاب می‌خواند و کسی که چند روز بعد چیزی را که خوانده از یاد برده. در آن حالت یادگیری اتفاق افتاده، چیزی که با تعریف آن هماهنگی دارد یعنی در رفتار و احساسات ما تغییر ایجاد کرده. نه اینکه صرفا چند کلمه را حفظ کرده باشیم.

اما اینها را گفتم تا به حرفی برسم که در عنوان این مطلب هم آورده شده. یادگیری کاری اتوکشیده و تمیز نیست. یادگیری لباس کار میخواهد. یادگیری خاکی شدن دارد. زخمی شدن دارد. مشت خوردن دارد، گیج شدن دارد. این ها چیزی است که در مسیر هست چه بپذیریم چه نپذیریم. خیلی ها با نپذیرفتن آن همان اول کنار می‌کشند. ما مشت ها را از کسی نمی‌خوریم ما از چیزی که می‌خوانیم و میبینیم مشت میخوریم. اگر با مشت اول گیج و بیهوش شدیم هنوز ابتدای راهیم و باید ادامه بدهیم. یک روز میرسد که مانند آن صحنه فیلم رامبو در حال دویدن و بالا رفتن از پله ها هستیم و وقتی بالا می‌رسیم دستان خود را بالا میگیریم و با اعتماد بنفس فریاد می‌زنیم.

یادگیری ذهن ما بر اساس الگو عمل میکند. اگر در الگویابی ذهنمان را قویتر کنیم در یادگیری کارمان راحت تر میشود. الگوها فراوان اند و به تعداد تک تک اتفاقات در یادگیری هستند. اینکه در مقابل چیزی که سخت است چه تصمیمی بگیریم یک الگو است. اینکه چگونه در مقابل اطلاعات گیج کننده رفتار کنیم یک الگو است. اینکه در هنگام یادگیری چه تدبیری بیاندیشیم یک الگو است. اینکه اطلاعات مشابه را چگونه به هم وصل کنیم یک الگو است. اینها یادگیری هستند نه چیزی که ما حفظ میکنیم. به قول معلم شعبانعلی یادگیری در حاشیه اتفاق می‌افتد.

روش یادگیری که تر تمیز و سوسولی باشه بنظرم بی اطلاعی ما رو از یادگیری واقعی نشون میده. برای فهمیدن حتی باید حاضر باشیم چند کیلومتر راهرو بریم تا جواب بخش کوچکی از سوالمون رو در لابلای سنگی پیدا کنیم. بنظر سخته؟ زیادی دور از دسترسه؟ قبول ندارید؟ خودمون رو گرم کنیم، کمی تمرین کنیم، چشمانمون رو باز کنیم و فقط کمی پا در راه بگذاریم. راه خودش مسیر رو بهمون نشون میده.

پی نوشت: پیشنهاد میکنم این کلمات رو روی یک کاغذ بنویسید. یادگیری، مصداق، مفهوم، الگو، پذیرش، رویداد، روند، صبر. و بعد توی جاهای مختلف در موردشون بخونید تا با این کلمات توی یادگیری آشناتر بشید. فهمیدن این کلمات یعنی فهمیدن یادگیری. البته کلمات دیگه ای هم هستند ولی حس میکنم این لغات ارتباط نزدیکتری با این مفهوم دارند.

گری وی و کودک 9 ساله، درباره ارزش «زمان»

ویدئویی از گری وی میدیدم. آشنایی با گری وی را مدیون ادریس میرویسی عزیز هستم (ادریس خودش نمیداند اما خب هرروز وقتی سراغ اینستاگرام میروم حتما اختصاصی سراغ استوری هایش می‌روم. اصلا زنده بودن اینستا رو اینطوری می‌فهمم!). در این ویدئو گری وی در حال جواب دادن به سوال یک کودک 9 ساله بود.

اگر گری وی را نمیشناسید باید بگویم طبق چیزی که تابحال از او میدانم او یک کارآفرین بسیار فعال است. در دنیای تجارت را خبر ندارم اما انصافا توی اینستا رگباری مطلب می‌گذاره :) و حدود 4 میلیون فالوور داره. آدمی سرسخت ولی طبق گفته همکارانش خوش‌قلب. خوش قلبی را از آنجا میگویم که با برنامه های تلویزیونی و همینطور در شبکه های اجتماعی سعی در کمک به بقیه و انگیزه دادن دارد. برای اینکه سوء تفاهم هم نشود حرف ادریس را باید بگویم که او یک سخنران انگیزشی نیست و نمیتوان او را در کنار کسانی مثل آنتونی رابینز و ... قرار داد.

اما در ویدئویی که دیدم بجه ای که گفتم 9 سالش هم بود به گری وی گفت که من به رپ علاقه دارم و رپ تمرین می‌کنم. و وقتی گری وی پرسید که در آینده میخواهی چه کاره شوی پسربچه با اطمینان گفت رپر. ولی بعد با تردید پرسید آیا موفق می‌شوم؟ جواب گری وی حرفی بود که این اواخر زیاد به آن فکر کرده بودم. او گفت: البته، آفرین، حتما موفق می‌شوی، تو «زمان» داری. این حرف عجیب بر شکهایی که در دلم داشتم نشست و کمی به جواب سوالی که در دلم داشتم رسیدم.

این اواخر با خودم فکر میکردم چه چیزی باعث این همه تفاوت در رفتار و کلا برخود های انسان شده. آیا چیزی جبر گونه است که دست ما نیست؟ آیا استعداد است؟ آیا باید نامید شویم که از استعداد بی نصیبیم یا اینکه نمیدانیم در چه چیزی استعداد داریم. آیا هوش است که زندگی و آینده ما را می‌سازد. پس ما به چه در این مسابقه بدویم وقتی بعضی ها قرار است با اسب به پیش بروند و ما با پای پیاده؟ (امیدوارم نگویید که دیدت اشتباه است و زندگی اصولا مسابقه نیست، اما خب ایدفعه بیایید اینگونه تصور کنید تا منظورم را بهتر بفهمید)

یا نکند که اصولا آزادی بر زندگی آدم حاکم است و این ادم است که تمامی چیزها را برای خودش میسازد. اصولا استعداد و هوش و اینها مزخرف است و هر چه هست حاصل انتخاب های پدر مادر ما در کودکی ‌مان و تصمیمات خودمان وقتی بزرگتر شدیم است؟ هر لحظه تصمیم بگیری سریع میتوانی همه چیز را درست کنی. یا حد اقل با گذاشتن حد معقولی زمان به چیزی که میخواهی برسی؟

اما خب حالا میگویم چه لزومی دارد به اینها فکر کنیم. واقعا چه چیزی به ما می‌رسد که بخواهم جبر را برای خودم اثبات کنم و در تلاشی بیهوده و مستهلک کننده آزادی و اختیار مطلق را. حالا به درس بهتری دست پیدا کردم. من «زمان» دارم.

گری وی درست میگوید. زمان ارزشمندترین چیز هاست. استعداد و هوش قابل مقایسه با این گنج نیست. فردی که دو سال وقت برای یادگیری چیزی گذاشته یقینا از فرد با استعدادی که سعی میکند در مدت کوتاهی چیزی یاد بگیرد برتری دارد. «زمان» ارزشش بسیار بیشتر از آن است که آن را صرف فکرکردن به جبر و اختیار کنی. شاید در حد آشنایی بد نباشد اما از آن بیشتر اصراف است. ما تا آخرین لحظه های زندگی زمان داریم. باید آن را خرج کنیم. مجبوریم. مثل همان یخی است که چه بفروشیمش چه نفروشیمش آب می‌شود و می‌رود. کسی که حالا تصمیم می‌گیرد که تا ده سال بعد نوازنده شود و پا در این مسیر می‌گذارد حتی اگر هوش و استعدادی هم نداشته باشد بنظر خیلی باهوشتر است تا کسی که بگوید باشه شب بهش فکر میکنم یا فردا یا ماه بعد یا بعد از دانشگاه یا بعد از بازنشستگی.

همه ما زمان داریم، برای هرکاری هم داریم. اگر بگوییم زمانش بر من گذشته باید بنشینیم و آب شدن سخمان را ببینیم.