عنوان این مطلب عنوان 21مین فصل از کتاب تفکر جانبی ادوارد دبونو هست. عنوانی که درونش پارادوکسی جالب وجود داره. این تصویر هم توی همین فصل بود.

ادوارد دبونو - تفکر جانبی

موضوع کتاب راجع به شیوه ای از تفکره که ما گاهی ناخودآگاه اون رو هم در کنار شیوه تفکر اصلیمون یعنی تفکر عمودی استفاده میکنیم. تفکر عمودی به قول دبونو به عمق ماجرا میپردازه و عمیقتر شدن براش مهمه و تفکر جانبی حرکتی افقی‌وار داره. حرکتی به سمت جنب مسائل و نه عمق.

از منظر تفکر عمودی فقط موارد صحیح قابل قبوله و اگر چیزی در نظام ارزشگذاری ما با برچسب نه علامت گذاری بشه رو کنار میگذاره پس اساس کارش قضاوت کردن در مورد چیزهاست.

اگه بخواید یه مشما رو از روی زمین بلند کنید از بین این راه ها کدوم رو انتخاب میکنید؟ با دست؟ با پا؟ با انبردست؟ با گیره لباس؟ با کش مو؟

تفکر عمودی در عرض چند صدم ثانیه قبل اینکه بخوایم حتی خوندنش رو تموم کنیم قضاوتش رو انجام داده و انتخابی که به نظرش بهتره رو انجام داده.

اما دیدگاه تفکر جانبی نسبت به این مسائل چیه؟ در این مدل فکر کردن قضاوت کردن هیچ معنایی نداره یعنی درش راهی نداره. یعنی هیچ! حتی یک ذره. و اساس تفکر جانبی هم همینه. وقتی قضاوتی نباشه به جاش گردش و حرکت رو خواهیم داشت.

در مورد تفکر جانبی توی چندین مطلب صجبت کردم و بیشتر حرف نمیزنم. میتونید اینجا این مطالب رو ببینید. (تفکر جانبی)

اما برگردیم به تصویر و عنوان این مطلب. دبونو توی فصل 21 کتاب توضیح میده که ما وقتی راهی مرسوم و مشخص و کلیشه‌ای برای انجام یک کار داریم و ازش پیروی میکنیم ناخودآگاه نسبت به باقی راه های ممکن کور میشیم. یعنی به کل از وجودشون آگاهی پیدا نمیکنیم. اون تصویر بالا رو خیابونهایی تصور کنید که ازش در حال گذر هستیم تا به مکانی خاصی برسیم. وقتی به مسیر اول میرسیم میدونیم که باید دوتا انتخاب کنیم، یا از چپ بریم یا از راست. و هرکدوم رو که انتخای کردیم اگر مسیرمون مسدود یا اشتباه بود میتونیم دوباره به مکان قبلیمون برگردیم تا انتخاب دیگه ای رو داشته باشیم و راهمون رو پبدا کنیم. در شکل بالایی ما میدونیم که کجا انتخاب و چی رو انتخاب کردیم. اما در شکل دوم داستان کمی متفاوته.

توی تصویر پایینی یک راه کلیشه ای وجود داره، یک راه مستقیم که عقل سلیم اون رو دیده و برای رفتن انتخاب کرده و همینطور میره و انتخاب دیگه ای رو پیش روی خودش نمیبینه -همان کور شدگی- در صورتی که اون مسیر اصلی انقدر برای ما بدیهی شده که گزینه های کناری و جانبی برای ما حالت نامرئی داره. تصور کنید ما مسیر طولانی ای رو روی این مسیر مستقیم رفتیم و انتخاب خاصی پیش روی ما وجود نداشته و بعد به یک بنبست بخوریم. ادوارد دبونو میگه که در این مواقعا ما نمیتونیم انتخاب های دیگمون رو به یاد بیاریم تا برگردیم و راهمون رو عوض کنیم چرا که تا حالا بهش فکر نکردیم که راه های دیگه ای هم وجود داره و نمیدونستیم که ما در هر خیابان فرعی قدرتی برای انتخاب داشتیم.

اینها حرفها و درس های اقای دبونوی بینظیر بود و وقتی بهش فکر میکنم میبینم چقدر اون تصویر دوم توی زندگیم زیاد بوده. تصویر اول رو به خوبی میشناسیم. خیلی خیلی خوب. وقتی که تصمیم گرفتیم کنکور بدیم یا ندیم، وقتی که تصمیم گرفتیم ازدواج کنیم یا نکنیم، با دوستمون باشگاه بریم یا نریم، کار خودمون رو راه بندازیم یا به کار عادیمون ادامه بدیم. ما همه این جور انتخاب ها رو یادمونه. اما تصویر دوم چی؟ با اطمینان میتونم بگم نه... این راه ها خیلی خیلی زیادن. چیزی ازشون به خاطر نداریم و اگر داشته باشیم همون حالت اوله.

من وقتی گفتم میخوام زبان یاد بگیرم بین وسائل و ابزارهایی که برای آموزش استفاده کردم انتخاب انجام دادم. مثلا به جای خوندن کتاب لغاط سعی کردم روی مکالمه کار کنم. بین انواع راه های مختلفی که برای آموزش مکالمه وجود داشت آموزش مکالمه نصرت رو انتخاب کردم و سریال دیدن با زبان اصلی. این راه هایی که انتخاب کردیم ترکیبی از هر دو این مسیرهاست. الان که فکر میکنم میشد با اون دوستی که اونم اتفاقا زبان دوست داشت باهم دیگه تمرین کنیم. البته که همه این راه های یک اندازه اثر گذار نیستند اما راه سوم رو اون موقع نمیدونستم و بهش فکر نکرده بودم.

وقتی توی مسیری مثل شکل دوم قرار میگیریم بنظرم راحتی مارو از فکر کردن بیشتر به کاری که داریم میکنیم باز میداره. اصلا چرا باید تغییری بدیم وقتی یه چیری راست راست داره راه خودش رو میره؟! بله اون فکر کردن ها و تلاش کردن برای فهمیدن اون راه ها درد داره و زحمت میطلبه.

گاهی باز بودن راه ما و نبودن مانع خودش باعث یه مشکل میشه. همون مشکلی که توی عنوان آورده شده، یعنی بسته شدن راه های ممکن و قابل رفتن بهمون. این که بدونیمش مهمه چون برای آیندمون مهمه. فقط باید بگردیم... ما واقعا الان نمیبینمشون!